Broeksterwâld en De Falom: plek voor arme veenarbeiders

Broeksterwâld en De Falom: plek voor arme veenarbeiders

Broeksterwâld: Vijftig jaar geleden kregen Broeksterwâld en De Falom officieel de status voor wat ze al jaren wilden: zelfstandige dorpen. Tijdens het dorpsfeest staan de beide plaatsen stil bij deze historische gebeurtenis.Met twee boeken op zijn naam over de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk en over de Christelijke basisschool in het dorp mag Pieter de Jong uit Broeksterwâld (87) zich best een autoriteit noemen op het gebied van de dorpshistorie. Bovendien is hij er geboren en met een intermezzo van vier jaar in ‘Hollân’, ook getogen. Alhoewel Broeksterwâld met ongeveer 1236 inwoners eenmaat groteris dan De Falom (plusminus 270 inwoners) heeft het laatste dorp de oudste papieren. In de zestiende eeuw ontstond daar de eerste vervening en dus ook de eerste bewoning langs de afgegraven Falomsterfeart. Broeksterwâld ontstond pas na 1800. ,,Ik haw noch in kaart út dy tiid en der stie mar ien pleats, ûngefear efter it plak dêr’t no de iisbaan is. Pas letter seachst dat der lytse kaveltsjes ûnstiene. Faaks stiene der plaggehutten of lytse arbeiderskeamerkes.’’ De huisjes waren klein en armoedig. De bewoners kwamen voor de vervening. Toen de grond was afgegraven en de vervening was gestopt, trokken de bewoners tijdens de zomermaanden naar de kleigrond om geld te verdienen bij de grote boeren. Aardappelen en groenten verbouwdenze zoveel mogelijk zelf, de rest ging op de pof. De nederzettingen van ‘De Broek’ en De Falom werden ingedeeld bij de bestaande dorpen. Pas toen Dantumawoude, Akkerwoude en Murmerwoude werden samengevoegd tot één dorp, werden Broeksterwâlden De Falom zelfstandige dorpen. De bewoning viel voor het grootste gedeelte onder Akkerwoude, en voor een klein deel onder Murmerwoude.In de loop van de jaren kwamen er winkeltjes, een kerk en sinds 1854 had Broek onder Akkerwoude een eigen staatsschool. In1890kwam er een vereniging om een Christelijke school op te richten. Het geld om dit voor elkaar te krijgen hadden de arme arbeiders uiteraard niet zomaar bij elkaar. ,,Der is wol tsien jier foar kollekteard. Ja, se ha it hiele lân troch west om jild yn te sammeljen”,weet De Jong.

                                                   Vechtpartijen

 De Broeksters hadden zo in het begin van de twintigste eeuw wat een bedenkelijke reputatie. Geregeld waren er vechtpartijen in het plaatselijke café. Een persoon kwam hierbij zelfs om het leven. ,,As jong famke wie ús mem yn tsjinst yn Drachten. At se fregen wêr’t hja weikaam, sei se fan Ikkerwâld. De Broek wie ferneamd.” Het café moest vanwege de ongeregeldheden in 1910 dicht. ,,Doe’t it kafee ticht gie, waard it drokker yn ‘e tsjerke.” Vandaag gaan Broeksterwâld en De Falom, dat de voorzieningen deelt met ‘de Broek’, prat op voor het rijke verenigingsleven. Volgens de dorpssite zijn er maar liefst 25.Veel nieuwe ontwikkelingen zijn er nu niet in het dorp, aldus Bert Kooistra, die als liefhebberij al het nieuws over zijn woonplaats bijhoudt voor zijn eigen blog Broekcity en oude foto’s over Broeksterwâld verzamelt. ,,Der leit hjir noch in plan foar 50 kavels, mar dêr bart neat mei.” Dit jaar is het vernieuwde dorpshuis opgeleverd. Het dorpsfeest, dat van donderdag tot en met zondag is, is de aftrap van het jubileumjaar. De traditionele optocht staat geheel in het teken van de jaren zestig. Vrijdagmiddag is er voor (oud-)inwoners een reünie. Na ontvangst in de feesttent kunnen ze mee op een huifkartocht door Broeksterwâld en De Falom. Zondag is er een gezamenlijke kerkdienst. Op 20 september is er voor alle dorpelingen een gezamenlijke barbecue vanwege het jubileumjaar. Op oudjaardag wordt het jubileumjaar uitgeluid met een oudjaarduik bij het haventje in De Falom.

Geef een reactie